Wie aan filosofie denkt, denkt al snel aan dikke boeken en abstracte theorieën. Dat beeld past goed bij de academische filosofie, die zich vooral afspeelt in vaktijdschriften en wetenschappelijke publicaties. Publieksfilosofie probeert die wereld open te breken door filosofische ideeën te vertalen naar begrijpelijke taal, via artikelen, lezingen en publieke optredens. Praktische filosofie gaat nog een stap verder. In de geest van Socrates begeeft zij zich midden in de samenleving, daar waar mensen werken, leven en zoeken. Niet om antwoorden op te leggen, maar om vragen te stellen en het gesprek te openen.

In dat gesprek speelt dialectiek een centrale rol. Dialectiek is de kunst om in dialoog verschillende visies en houdingen te onderzoeken, zonder ze meteen glad te strijken of tegenover elkaar te zetten. Zo ontstaat ruimte voor gezamenlijk nadenken, ook wanneer mensen van elkaar verschillen. Het boek In vorm komen van Jos Kessels geeft een helder en concreet beeld van deze gesprekskunst.

Kijken we naar het dagelijks werk, dan blijkt hoe schaars zulke gesprekken eigenlijk zijn. Meestal blijven we steken in twee vormen. De eerste is conversatie: luchtige gesprekken zonder direct doel, over het weer, het nieuws, sport of politiek. De tweede is overleg. Dat gesprek is functioneel en doelgericht. Het gaat over agenda’s, prioriteiten en taakverdeling, alles in het teken van resultaat. Dit is instrumentele rationaliteit: denken en spreken dat vooral gericht is op efficiëntie en effect.

Wat zelden plaatsvindt, is een derde soort gesprek: het vrije-ruimte-gesprek, ook wel substantiële rationaliteit genoemd. Hier gaat het niet om wat er gedaan moet worden, maar om wat richting geeft. Over waarden en doelen, over visie, over wat goed werk eigenlijk is en wat de kern van het vak vormt. Juist in dit soort gesprekken wordt onderzocht wat ertoe doet. Wie die ruimte structureel mist, loopt het risico langzaam het zicht te verliezen op wat men een goed en betekenisvol leven zou kunnen noemen.

Wie is Jos Kessels?

Jos Kessels studeerde rechten en filosofie en werkte aanvankelijk als muzikant, journalist en filosofiedocent. Daarna deed hij onderzoek, eerst in de wetenschapsfilosofie, later in de didactiek van de filosofie. Hij promoveerde op een proefschrift over kennistheorie en filosofieonderwijs (socratische methode). Naast zijn academische werk is hij steeds meer op de markt gaan werken, tot hij de universiteit helemaal vaarwel zei. Hij heeft 35 jaar gesprekken en trainingen met managers en bestuurders in verschillende sectoren van de samenleving geleid: gezondheidszorg, overheid, politie, onderwijs, banken. Daarnaast schreef hij boeken en specialiseerde zich in ideeënleer: de theorie en praktijk van het socratisch gesprek.

Ticketverkoop

De toegangsprijs is € 12,50 inclusief een kop koffie of thee (studenten: € 5,=). Een kaartje kun je kopen aan de zaal, maar alléén met een pinpas. Daarnaast kun je je kaartje online kopen via de website van het Filosofiecafé Twente.

De zaal gaat om 13.45 uur open.

Foto: Hans Slijpen